بي ثباتي و ديكتاتوري

از قرار معلوم، ناصر الدين شاه بنا به طبع ملوكانه خويش به مليجك و چند نفر از كودكان مورد علاقه خود،در همان اوان خردسالي، مقامات بالاي نظامي اعطا كرده بود. اين در حالي بود كه عموم سربازان آن دوران مسن و از نظر جسمي ناتوان بودند. دلسوزان آن دوران، در آشكار و خفا مراتب نگراني خود را از وضعيت لشكر با آن فرماندهان بي تجربه و سربازان پير وفرتوت ابراز مي كردند اما گوش شنوايي براي حرف هاي دلسوزانه آنان نبود! جناب سلطان ظل الله صاحب القران چنين هوس كرده بود و كاري نمي شد كرد! در سيستم ديكتاتوري، سلسله مراتب اداري و اجتماعي به درستي شكل نمي گيرد.مسئوليت ها با هوي و هوس ديكتاتور واگذار مي شوند نه متناسب با تخصص و تجربه افراد. در نتيجه كمتر كسي دغدغه آن را دارد كه رفتار و منشي متناسب با سن و موقعيت اجتماعي خود داشته باشد.

حدس مي زنم هر كدام از شما دست كم يكي دو تا فيلم در باره "انقلاب فرهنگي چين" ديده ايد. حتما ديده ايد كه در اين دوره پزشك هاي حاذق ومجرب را به كارهايي در سطح تميز كردن توالت هاي عمومي گماشتند و در مقابل يك عده جوان متعهد به مائوئيسم ولي غير متخصص را در بيمارستان ها به كار طبابت گماشتند. ناظمان جوان مائوئيست، مدير مجرب مدرسه را از پشت ميزشان پايين كشيدند؛ دانش آموزان را به صف كردند تا بر صورت اين "متحجر ضد مائو" تف بياندازند. آن هم در چين كه آنهمه احترام به بزرگ تر و استاد اهميت دارد! اين چيزها "فيلم" نبود. دوستان چيني من داستان هاي مشابهي از زندگي اطرافيان خود تعريف مي كنند.

وقتي جامعه اي ، دچار بي ثباتي از اين دست مي شود، سلسله مراتب طبيعي اداري و اجتماعي در آن از بين مي رود. تا حدود دو سه دهه و عوض شدن چند نسل، طول مي كشد تا افراد دوباره ياد بگيرند كه متناسب با سن و موقعيت خود عمل كنند.

سلسله مراتب معقول اداري لازمه پيشرفت است. سيستمي را در نظر بگيريد كه ارتقا و پاداش ها در آن همگي براساس لطف و كرم رئيس داده مي شود. همچنين اگر رئيس بر يكي خشم بگيرد مي تواند روزگار او را سياه كند.در اين سيستمي تملق گويي و جاسوسي و خفيه نويسي رشد مي كند، افراد دايم نظر به دهان رئيس مي دوزندو... اين وضعيت، فشارروحي بسيار شديدي روي اعضا مي گذارد.

در مقابل ، در سيستمي كه افراد به تدريج و با نشان دادن شايستگي در انجام دادن مسئوليت هايي كه به آنان واگذار شده، پله هاي ترقي را يكي پس از ديگري مي پيمايند جاي زيادي براي فشار عصبي نخواهد بود. اگر هم شخص در جايي بدشانسي بياورد و يا بي انصافي در حق او صورت گيرد چندان دلخور نمي شود چرا كه مي داند اندكي بعد جبران خواهد شد.

در چنين سيستمي افراد ابتدا مسئوليت هاي كوچك را قبول مي كنند و تجربه مي اندوزند. بعد بخشي از تجربه خود را به نسل بعدي انتقال مي دهند و اين گونه مسئوليت ها را به افراد جوان تر واگذار مي كنند و خود مسئوليت بزرگتري را عهده دار مي شود. چنين سيستمي مشكل قحط الرجال وقحط النسا نخواهد داشت. افراد به تدريج مهارت هاي لازم را كسب مي كنند.

منش متناسب با سن داشتن "ادب جامعه با ثبات" است.

خطاب به دانشجويان الزهرا: خبر داشتيد مقبره مليجك در دانشگاه شماست؟