داستان سارا-قسمت هفتم-برباد رفته

بالاخره جنگ تمام شد و غائله خاتمه يافت و فرصتي پيش آمد تا آقا ودود كارخانه را پس بگيرد. كارخانه اي كه آقا ودود با دستمايه قراردادن بخش عمده جهيزيه سارا و با تلاش ها و زحمات شبانه روزي خود برپا كرده بود وبا تلاش و مديريت عالي او پيش از جنگ روز به روز رونق مي گرفت در اثر سوء مديريت تبديل به ويرانه اي شده بود. بااين حال بازهم لقمه چرب ونرمي بود كه گلوي خيلي ها پيش آن گير كرده بود. يكي از همان كسان كه در جريان قحطي با احتكار يك شبه به پول وپله رسيده بودند روي كارخانه دست گذاشته بود و با زدو بندو سبيل چرب كردن مي خواست آن را از آن خود كند. آقا ودود در اين سال ها شكسته شده بود و توان جنگيدن نداشت. اما دختر حاج كاظم به اين آساني از به دست آوردن آن چه كه حق خود مي پنداشت باز نمي ايستاد. سارا روز وشب در گوش آقا ودود مي خواند و او را تشويق مي كرد كه تسليم نشود. البته تا حد امكان سعي مي كرد به اين كه سرمايه اوليه كارخانه از محل جهيزيه او تامين شده اشاره اي نكند. اما آقا ودود به اين نكته كاملا واقف بودو دقيقا همين نكته بر وجدان او سنگيني مي كرد و نيروي او را از او مي گرفت. او احساس مي كرد كه در حفظ امانتي كه حاج كاظم در اختيار او براي نوه هايش گذاشته نا توان بوده است. اين حس در طول سال هاي جنگ چنان به روح لطيف او فشار آورده بود كه از پا افتاده بود. به هر حال هر روز سارا او را تقويت روحي مي كرد و به ميدان مي فرستاد. بالاخره روزي رسيد كه بنا بود در جلسه اي تكليف كارخانه يك سره شود. سارا در خانه بود اما آرام و قرار نداشت. هر گونه نذري كه به فكرتان برسد كرده بود و از صبح به انواع و اقسام نماز ها و عبادات مستحبي توسل جسته بود.



عصر آقا ودود به خانه رسيد. سارا به استقبال او دويد تا از نتيجه كار با خبر شود. آقا ودود چيزي نگفت اما قيافه گرفته او نشان مي داد كه نتيجه منفي است. سارا مي خواست همه چيز را بداند اما سال ها پيش مادرش به او آموخته بود كه يك" بتر خانم "در اين موارد پيله نمي كند. براي همين وقتي آقا ودود بدون جواب دادن به سئوالات او به اتاق خود رفت سارا از سئوال كردن دست برداشت و خود را با گلدوزي سرگرم كرد . ساعتي بعد آقا ودود از اتاق بيرون آمد تا شرح ماوقع دهد. سارا كه مي دانست خبر خوش نخواهد بود روي يك مبل نشست. مي دانست خبر قرار است سارا را "بشكند" اما كسي نبايد "شكستن دختر حاج آقا" را ببيند حتي همسر محبوبش. براي همين به نحوه نشستن و نگاه داشتن سرش به طور ويژه توجه مي كرد. بعد از اين كه سارا ماجرا را شنيد به سكوت فرو رفت. آقا ودود از سكوت او نگران شد و گفت:"سارا خانم! شما راه به خدا چيزي بگوييد! فرياد بزنيد! نفرينم كنيد!" پس از اندكي تامل سارا جواب مي دهد:" شما به آن چيزي كه فكر مي كرديد درست است عمل كرديد. به فكر شما عقيده شما و عمل شما احترام مي گذارم. به شما افتخار مي كنم و جز اين هم به بچه هايتان چيزي نخواهم گفت."



وقتي دختر حاج كاظم حرفي مي زند پاي حرفش مي ايستد. سارا تا آخر عمر با نوستالژي روزهاي قبل از جنگ و كارخانه شان خوش بود اما تا آخر عمر تاكيد كرد كه به آقا ودود افتخار مي كند كه به ارزش هايش پايبند بوده وبا" آن آدم ها" وارد معامله نشده.

بعد از اين همه سال كه من آن چه كه در بين آنها گذشته مرور مي كنم و با تخيل خود بازسازي مي كنم مي بينم تا چه اندازه سارا با اين كار در راه عشق خود فداكاري كرده. نكته در اين جاست كه "وارد معامله نشدن" ارزش آقا ودود بود نه سارا! تمام اجدادسارا تاجر و معامله گر بودند. سارا به گونه اي تربيت شده بود كه در ديدگاه او معامله موفقيت آميز كردن صرف نظر از شخص طرف معامله نهايت هنر بود. اگر سارا يا حاج كاظم جاي آقا ودود بودند پاي ميز معامله مي نشستند بده بستان مي كردند و آن گاه وقتي تمام كارها تمام شد و كارخانه پس گرفته شد در حضور كارمندان آن شخص لطيفه اي ظريف مي گفتند تا ياد آور شود كه اين نوكيسه اي كه از محل احتكار يك شبه پولدار شده هنوز همان نديد بديدي هست كه بود! اما آقا ودود نه اهل نيش و كنايه است و نه اهل معامله با افرادي است كه آنها را حقير مي داند . خود را به اين معامله آلوده نمي كند و لو اين كه اين به قيمت از دست دادن كارخانه اي تمام شود كه بهترين سال هاي عمرش را پاي آبادانيش صرف كرده.

آري! سارا و آقا ودود به دو طبقه اجتماعي-اقتصادي-فكري با ارزش هاي مختلف تعلق داشتند. طبعا اين تفاوت در طول زندگي مشترك در جاهايي خود را نمايان مي كند. همان طوري كه حاج كاظم قبل از ازدواج به آقا ودود گفته بود دختران حاج كاظم طوري تربيت شده بودند كه به هنگام توانگري مي توانستند برو وبيايي راه بياندازند كه در دربار شاه هم پيدا نمي شد ودر هنگام تنگدستي چنان با سيلي صورت سرخ كنند كه كسي متوجه تهيدستي آنان نشود. آري! سارا اين ها را به طور سيستماتيك از مادر خود آموخته بود. از نداري هم واهمه اي نداشت اما در اينجا داشت يكي از ارزش هاي خود (حفظ آن چه كه از گذشتگان به ارث رسيده براي آيندگان) را در پاي ارزش همسر خود قرباني مي كرد و چنين قرباني كردني براي كسي مثل سارا كه به شدت به ايدئولوژي نانوشته طبقه اجتماعي- اقتصادي پدر دلبند خود پايبند بود بي اندازه دشوار بود.



اما سارا اين از خود گذشتگي را كرد! قطعا آقا ودود هم مانند همه مردان دنيا اخلاق و عاداتي داشت كه به مذاق همسرش خوش نمي آمد اما سارا -چه در حيات او و چه در دوران طولاني بيوگي خود- هميشه تصويري چون يك نجيب زاده بي عيب و نقص سوار بر اسب سفيد در ذهن بچه ها و بعدها نوه ها و نتيجه هايش از او ساخته بود.





آن روز تلخ گذشت. سارا زودتر از معمول به رختخواب رفت تا آن روز شوم هرچه سريع تر بگذرد! روز بعد سارا جلوي آينه نشست و خود را نگريست. سارا در اين هنگام در نيمه دوم دهه سي سالگي خود به سر مي برد. زيبايي ناشي از طراوت و نشاط و شيطنت كودكانه جاي خود را به زيبايي ناشي از پختگي داده بود. اين پختگي ردپاي خود را با چند خط دور چشم و لب به رخ مي كشيد. عكس سارا در لباس سفيد عروسي در سن هفده سالگي بر روي ميز توالت سارا خودنمايي مي كرد. سارا آن را در دست گرفت و به آن چشم دوخت. ساراي درون آينه و ساراي قاب عكس يك نفر نبودند! ساراي قاب عكس چيزي از سختي هاي دنيا نمي دانست اما با اطمينان به دوربين نگاه مي كرد چون مي دانست خانواده او با ثروت و نفوذ اجتماعي خود ومهمتر ازهردو با فهم و شعور خود او را محكم در بر گرفته اند. ساراي آينه گم شده بود و نمي دانست با اين اتفاق چه در انتظار اوست. البته با وجود از دست دادن كارخانه بازهم دارايي سارا به او اين امكان را مي داد كه تا پايان عمر در رفاه كامل به سر برد. اما اين براي كسي مثل سارا كافي نبود. همان طوري كه گفتم سارا بدون" بروبيا" ديگر سارا نبود. هنوز چندين خانواده بودند كه براي سارا كار مي كردند. بيشتر آنها هم نسل اندر نسل به خانواده سارا خدمت كرده بودند و جز اين زندگي نحوه زندگي ديگري نمي شناختند. نمي شد همين طوري آنها را جواب كرد و پس فرستاد. كارگران كارخانه اي كه از دست رفته بود و خيلي هاي ديگر هنوز خانه سارا و آقا ودود را خانه اميد خود مي دانستند. نا اميد كردن آنها به معناي قبول شكست بود و دختر حاج كاظم نمي بايست به اين سادگي تسليم شود. شخصيت سارا در قالب خانواده گسترده خود معني داشت و آنها هم- ماشالله- همگي ثروتمند بودند. سارا در اين خانواده گسترده كه هر هفته در مهماني ها همديگر را مي ديدند هميشه درخشيده بود و اكنون نمي توانست به محاق برود. سارا بايد هر چه زود تر خود را جمع و جور مي كرد!



سارا هرگز نشكست! همواره درخشيد! تا به امروز كه چند سال از درگذشت سارا مي گذرد براي بازماندگان خانواده هايي كه روزي براي خانواده سارا كار مي كردند "خانم" بدون پيشوند و پسوند يك اسم خاص است و معناي آن هم سارا ست. فرزندان و نوه هاي آنها در خانه سارا هرگز كار نكرده اند. سارا اصرار داشت فرزندان خدمه خانه اش درس بخوانند. آنها هم با مدد گرفتن از تحصيلات-كه تا چند دهه پيش كاملا لوكس حساب مي شد- طبقه اجتماعي خود را بالا كشيدند. اما سارا هميشه برايشان "خانم" ماند. خاطره روز اول عيد در خانه سارا و عيدي ها و خوراكي ها يش خاطره اي فراموش نشدني در ذهن كودكاني بود كه اكنون بزرگ شده اند. اين گونه "خانم" ماندن مستلزم خيلي چيزهاست: مادي و معنوي. يكي از مهمترين ملزومات خانم ماندن سخاوت است كه آن هم نياز به پول دارد! سارا اكنون چنان بايد برنامه ريزي مي كرد كه مي توانست همواره سخاوتمند بماند.





سارا عكس عروسي خود را روي ميز مي گذارد و قاب عكس كناري را بر مي دارد: عكس فرزندانش. سارا به تصوير كودكان دلبندش خيره مي ماند و با خود مي انديشد آنها را چنان تربيت مي كنم كه جايگاه اجتماعي خانواده را بدون اتكا ء به ارث و ميراث دوباره به دست آورند. خون جديدي به رگ هاي فسرده سارا مي دود. قلب تپنده اين حيات دوباره تحصيل بچه هاست. تحصيل و آموزش واقعي و عميقي كه مي تواند تحولي ايجاد كند نه فقط گرفتن يك مدرك تحصيلي! از آن به بعد سارا قسمت عمده وقت و انرژي خود را صرف همين هدف مي كند. آموزش بچه ها بايدبي نقص باشد: چه آموزش رسمي در مدرسه و دانشگاه وچه آموزش غير رسمي هزار ويك نكته گفته و ناگفته در خانه. تمام كارها و سياستگذاري هاي خانه بايد چنان باشد كه نشان دهد اولويت همواره با تحصيل است. توان مديريتي بالا هوش سرشار, مطالعات و تفكرات , تلاش همه روزه از ساعت پنج صبح تا شام گاهان همه و همه در جهت اين هدف به كارگرفته مي شوند. سارا در اين راه از هيچ فداكاري اي ابا نخواهد داشت.



پايان سري اول داستان سارا

(سارا هنوز حرف هايي براي گفتن دارد. سري دوم داستان را چند ماه بعد -اگر عمري باقي بود- شروع مي كنم. بازخورد (feedback( دهيد. آيا شخصيت سارا و ديگر قهرمانان داستان قابل لمس بود؟ )