تابش چرنكوف

حتما توجه كرده ايد كه وقتي قايقي با سرعت نسبتا بالا (بيش از سرعت امواج سطحي آب) در يك درياچه آرام حركت مي كند پشت سرش موج مثلثي شكلي منتشر مي شود. تابش چرنكوف كه احتمالا درباره آن شنيده ايد (در درس " فيزيك سه" درباره اش مقداري توضيح مي دهند) پديده اي كمابيش مشابه است. وقتي ذره بارداري در محيط ماده با سرعت بيش از سرعت نور در اين ماده

(v>c/n)

حركت كند تابشي از آن ساطع مي شود كه به تابش چرنكوف معروف است. اين تابش به صورت همسانگرد ساطع نمي شود بلكه مشابه همان موج پشت سر قايق در يك مخروط (دقت كنيد اينجا مسئله سه بعدي است) منتشر مي شود.

حتما شنيده ايد كه اگر يك ذره باردار چه در خلا و چه در محيط ماده شتاب بگيرد موج الكترمغناطيسي ساطع مي كند. پديده چرنكوف به غير از آن است. اولا تابش چرنكوف تنها در محيط ماده صورت مي گيرد. در ثاني براي تابش چرنكوف نيازي به شتاب نيست و اگر سرعت ذره باردار ثابت بماند باز هم تابش چرنكوف اتفاق مي افتد. (انرژي تابش را محيط ماده فراهم مي سازد.) نور آبي اي كه در تصوير ملاحظه مي كنيد نور چرنكوف است.

تابش چرنكوف پديده اي كاملا شناخته شده است و در آشكارسازي ذرات به خصوص نوترينو ها به طور وسيع مورد استفاده قرار مي گيرد. البته نوترينو ها خودشان بار الكتريكي ندارند اما پس از وارد شدن به محيط ماده (مثل آب يا يخ) مي توانند ذرات باردار توليد كنند. تابش چرنكوف ناشي از ذرات باردار توليد شده نشان از نوترينو دارد.

پديده ديگري هم وجود دارد به نام" اثر عسكريان" كه اخيرا مورد توجه سازندگان آشكارساز ها قرار گرفته. اين پديده كمتر شناخته شده است. در نوشته بعدي در اين باره خواهم نوشت.

(من اين متن را براي غير متخصص ها نوشتم. اگر اين توضيحات براي عده اي از خوانندگان بديهي است عذر مي خواهم. مي خواستم يك جوك تعريف كنم مجبور شدم ابتدا مقدمات آن را بگويم!)