۱۳۸۸ شهریور ۲, دوشنبه

صحبت راديويي

امروز از من خواستند تا در "راديو جوان" براي سه دقيقه درباره LHCو راه افتادن دوباره آن صحبت كنم. من هم براي اين سه دقيقه، حدود يك ساعت وقت گذاشتم، از اينترنت مطلب جمع كردم، فكر كردم تا چه بگويم و چگونه بگويم تا مفيد باشد. حاصل آن بود كه در زير مي خوانيد:
(جاهايي را كه در كلام با تاكيد خواندم پررنگ كرده ام.)
به نام خدا
ابتدا سلام عرض مي كنم خدمت شنوندگان عزيز و مجري محترم،
اول اجازه بدهيد تا مختصرا كار LHC را توضيح دهم. LHCمخفف سه كلمه است Large Hadron Collider. آزمايش ال-اچ-سي در تونل بزرگ آزمايشگاه سرن انجام مي شه. آزمايشگاه سرن، هم خودش، نزديك ژنوه و روي مرز فرانسه و سويسه. يعني نصفش تو سويسه و نصفش در فرانسه.
عملكرد ال-اچ-سي به اين شكله كه دو باريكه پروتون را به انرژي هاي خيلي بالا مي رسانند و بعد اجازه مي دن كه اين دو باريكه به هم برخورد بكنند. حاصل برخورد اين دو باريكه پرانرژي ذرات جديد است. با مطالعه اين ذرات، در مورد فيزيك ناشناخته در انرژي هاي بالا اطلاعات مي شه به دست آورد. براي شتاب دادن اين باريكه ها و نگاه داشتن اونا در مسير دايروي شكل نياز به ميدان هاي مغناطيسي خيلي قوي است. در عمل تنها با استفاده از سيم هاي ابررسانا توليد چنين ميدان هاي مغناطيسي بزرگي امكان پذير مي شه. براي اين كه ابررسانا داشته باشيم بايد به دماهاي خيلي پايين برسيم. براي سرمايش، سرن از تكنولوژي پيشرفته هليم مايع، اونم در فاز ابر شارگي، استفاده مي كنه. فن آوري چنين سيستم سرمايشي در اين ابعاد قبلا وجود نداشته و از جمله فن آوري هاي جديديه كه براي اين پروژه ابداع شده. همان طوري كه مي دونيد 10 سپتامبر سال گذشته، يعني 19 شهريور پارسال، ال-اچ-سي شروع به كار كرد منتهي متاسفانه بعد از 9 روز به علت نشت هليم سيستم سرمايش از كار افتاد و برخي از مگنت ها به دماي 100درجه رسيدند و خراب شدند. اما خوشبختانه خسارت جاني به بار نيامد و كسي صدمه اي نديد.
پروژه موقتاٌ متوقف شد و عمليات لازم براي تعمير وبازبيني كليات قطعات شروع شد. چند بار اعلام كردند كه، مثلا بعد از دو ماه، پروژه دوباره شروع خواند شد اما دوباره بازگشايي پروژه به تعويق افتاد. آخرين خبري كه من دارم ، كه مال 15 مرداد يعني حدود 16 روز پيشه، حاكي از اونه كه پروژه در ماه نوامبر يعني حدود آبان يا آذر شروع به كار خواهد كرد. البته حداقل يك سال پس از شروع پروژه وقت بايد بگذره تا نتايج قابل مطالعه از نظر يك فيزيكدان انرژي هاي بالا به دست بيايد.
اينجا يك نكته اي است كه من مايلم روش انگشت بگذارم. ببينيد! مديران و دست اندركاران سرن اين دغدغه را نداشتند كه زودتر سرهم بندي كنندو پروژه را دوباره راه بياندازند. دغدغه آنها اين بود كه كاري كنند كه اشتباه قبلي هرگز تكرار نشه. براي همين ترتيبي دادند كه همه قطعات مربوطه، همه 10000 اتصال الكتريكي موجود، دونه به دونه، چك بشه. درمورد علت نشت و راه هاي پيشگيري از اون مطالعه كردند و نتايج مطالعه را به صورت مدون و مكتوب در دسترس اعضاي خود گروه و ديگر آزمايشگاه هاي دنيا قرار دادند تا ديگه چنين اشتباهي تكرار نشه! (تكرار كردم) ديگه چنين اشتباهي تكرار نشه. اين ذهنيت آزمايشگران مدرنه!
من مي خوام اينجا نتيجه اي وراي فيزيك گرفته بشه. ببينيد! در جامعه ما تكرار اشتباه يك هنجاره. اين هنجار ضربه هاي زيادي به ما مي زنه. مثال مي زنم در يك محله ساختمان چند طبقه اي ساخته مي شه. تكنولوژي چندان جديدي در كار نيست. علم اين كار چند صد ساله كه و جود داره! موقع خاكبرداري خانه همسايه نشست مي كنه. خسارت مالي كه حتما وارد مي شه. متاسفانه خيلي وقت ها خسارت جاني هم زده مي شه. اما كمتر كسي مي آد مطالعه بكنه و درس بگيره. يك سال ديگه ماجرا فراموش مي شه و در همون محله، دو كوچه پايين تر، همان اشتباه تكرار مي شه و خسارت مي زنه.
با تشكر از اين كه اين وقت را در اختيار من گذاشتيد. اميدوارم كه فرهنگ مطالعه و درس گرفتن از اشتباهات تكنيكي و مديريتي در جامعه ما جا بيافته.
با تشكر، خداحافظ

۱۲ نظر:

bahar گفت...

درود..
خیلی جالب بود..
به نظرتون ممکنه که سیاه چاله درست بشه ؟؟
می گن دنبال ه گرویتون هستن..درسته که اگه گرویتون پیدا بشه می تونن نیروی گرانشی رو به 3 تا نیروی دیگه ربط بدن و نظریه ی همه چیز رو تکمیل کنن؟
یه سوال ه دیگه..اقای ارکانی حامد هم توی ایم ال-اجچ-سی نقش داره..می گه که فضا 11 بعده و با این سرن می خواد به نظرییش برسه..یه توضیحی بدین..
مرسی
بهار جعفری زاده

منجوق گفت...

فضاي 11بعدي كه درباره اش شنيده ايد مربوط به نظريه ريسمان ابرتقارنيه. اين نظريه قبل از نيما وجود داشته. در واقع نيما زياد روي آن كار نكرده. تست اين نظريه در سرن امكان پذير نيست. انرژي هاي خيلي خيلي بيشتري براي تست نظريه ابر ريسمان لازمه.
در
نظريه نيما (+دوالي+ديموپولوس) هم ابعاد اضافي وجود داره اما تعداد آنها لزوما 11 تا نيست. اين نظريه قابل تست در آزمايشگاهه براي همين از نظر پديده شناسي جالب تره.
در چارچوب نظريه نيما، مي تونه در ال-اچ-سي سياه چاله درست بشه. اما دقت كنيد كه اين سياهچاله با سياهچاله هاي ماكروسكوپي مانند آن چه كه در مركز كهكشان ما وجود داره خيلي فرق مي كنند. سياهچاله هاي ميكروسكوپي كه احتمال داره در ال-اچ-سي توليد بشوند بلافاصله به علت تابش هاوكينگ از بين مي روند.

در واقع اگر اين نظريه درست باشه، از ابتداي پيدايش جو زمين چنين سياهچاله هاي ميكروسكوپي در اثر اصابت تابش كيهاني با جو به وجود آمده و بلافاصله از بين رفته اند.

bahar گفت...

خب چه جوری از بین می رن؟
در مورد گرویتون هم توضیح بدین...

منجوق گفت...

اشاره كردم: از طريق تابش هاوكينگ. آن قدر فوتون توليد مي كنند كه محو بشوند. اصطلاحا گفته مي شود كه تبخير مي شوند. تابش هاوكينگ يك پديده كوانتم مكانيكي است.

منجوق گفت...

در مورد گراويتون:
تاكيد مي كنم كه در چارچوب نظريه هاي معمولي با تنها چهار بعد توليد گراويتون به علت كوچك بودن ثابت نيوتن كاملا ناچيزه. اما در چارچوب مدل ها با ابعاد اضافي بزرگ، نظير مدل نيما اركاني، اگر تعداد ابعاد اضافي از 4 بيشتر نباشه علي الاصول توليد گراويتون در ال-اچ-سي مي تونه اتفاق بيافته. در اين مدل ها به جاي يك نوع گراويتون بي نهايت گراويتون داريم
(منظورم مدهاي KKمختلف است.) احتمال توليد هر گراويتون ناچيزه ولي وقتي روي گراويتون ها جمع مي زنيم احتمال مشاهده ديگه خيلي كم نيست.

حتي در چارچوب اين مدل ها تشخيص گراويتون از پس زمينه كار ساده اي نيست. در چند سال اول كار ال-اچ-سي قطعا نتيجه اي در اين زمينه نخواهيم گرفت تنها در مرحله دوم كه درخشندگي بالا مي ره، شانسي براي ديدن گراويتون ها داريم.

اگر هم گراويتون ها كشف بشوند باز هم راه خيلي طولاني به "تئوري همه چيز" باقيه. هر محاسبه اي كه شده در چارچوب نظريه ميدان كوانتمي گرانشي "موثر"ه. ما هنوز نظريه ميدان كوانتمي قابل اعتمادي براي گرانش نداريم. در واقع نمي دانيم چه طور گرانش را كوانتمي كنيم. همه اين حرف ها يك سري محاسبات "موثر" هستند كه بنيه نظري قابل اطميناني ندارد.

bahar گفت...

خیلی باحاله...من قراره دانشجوی فیزیک بشم،دوست دارم نظریه کار کنم...یه مطالعه هایی هم داشتم..اما وقتی کسی ریاضیشو بلد نباشه،هیچه...
من می خوام ریاضی بخونم (apostol+shahshahani!!+stewart)
اما در طی خوندنم دوست دارم اطلاعاتم قوی شه..به نظرتون چه جوری بخونم که بتونم بشم مثله..مثلا نیما!

منجوق گفت...

براي اين كه كسي فيزيكدون خوبي بشه، اول بايد پايه اش را قوي كنه. در سطح دبيرستان و ليسانس همان درس هاي خودتان را خوب بخونيد. تا مي توانيد تمرين حل كنيد. سخنراني هاي فاينمن را كه خوشبختانه الان در اينترنت هست دانلود كنيد و گوش كنيد.

در سطح فوق ليسانس يواش يواش با كار تحقيقي آشنا مي شويد در دكتري و بعد مرتب بايد در سمينارهاي تخصصي شركت كنيد مقالات روز را بخوانيد و سعي كنيد ايده هاي خود را پيدا كرده و بپرورانيد.
ارتباطات هم مهمند. بايد سعي كنيد سمينار بديد و با فيزيكدان ها ي بزرگ ديگه در تماس باشيد (البته بعد از آن كه به مرحله تحقيق رسيديد). در بحث ها ايده هاي جديد شكل مي گيره و پخته تر مي شه.
اين راه فيزيكدان خوب شدنه! طبعا هر كسي كه سخت تر تلاش كنه بيشتر موفق مي شه.
موفق باشيد (حتي بيشتر از نيما!)!

bahar گفت...

مرسی..

منجوق گفت...

http://cdsweb.cern.ch/journal/article?issue=35/2009&name=CERNBulletin&category=News%20Articles&number=1&ln=en

bahar گفت...

درود...
seminar, lecture, colloquium
, talk, conference, school, workshop, symposium, meeting
این کلمه ها رو توی وبلاگ هم وردا نوشتید،اما فرقشونو نگفتید...همونطور که گفتید تو ایران زیاد کسی با این کلمات اشنا نیست..اگه می شه تو یه پست یا هر جا که می شه، فرقشو نو بگید،چون یکی از دوستام دنبال ه همین تفاوت هاست:دی.. مرسی

منجوق گفت...

باشه! فرصت شد مي نويسم.

Unknown گفت...

عالی‌ بود، مختصر ولی‌ آموزنده